Hàng năm, vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, Táo Quân cưỡi cá chép bay về trời để trình báo Ngọc Hoàng mọi việc lớn nhỏ xảy ra trong gia đình. Đến đêm Giao thừa, Táo Quân sẽ trở về hạ giới để tiếp tục nhiệm vụ trông coi bếp lửa của mình. Để chuẩn bị cúng ông Công ông Táo, hãy cùng Dịch vụ đồ cúng Tâm Phúc khám phá chi tiết qua bài viết sau nhé.

Sự tích Táo Quân truyền thống.

Sự tích Táo Quân đã được truyền miệng và ghi chép qua nhiều thế hệ, dẫn đến một số khác biệt về tình tiết. Nội dung chính của câu chuyện như sau:

Trọng Cao và vợ là Thị Nhi sống với nhau lâu năm nhưng không có con, dẫn đến buồn phiền và thường xuyên cãi nhau. Một ngày, Trọng Cao giận quá đánh vợ, khiến Thị Nhi bỏ nhà ra đi. Sau đó, Thị Nhi gặp và kết hôn với Phạm Lang. Khi Trọng Cao nguôi giận, nhận thấy mình cũng có lỗi nên đi tìm vợ. Trong quá trình tìm kiếm, tiền bạc mang theo tiêu hết, Trọng Cao phải đi ăn xin.

Khi đến nhà Thị Nhi ăn xin, hai người nhận ra nhau. Thị Nhi mời Trọng Cao vào nhà, họ kể chuyện và Thị Nhi tỏ lòng hối hận vì đã lấy Phạm Lang làm chồng. Khi Phạm Lang trở về, sợ chồng bắt gặp Trọng Cao, Thị Nhi bảo Trọng Cao ẩn trong đống rơm ngoài vườn. Phạm Lang đốt đống rơm để lấy tro bón ruộng, khiến Trọng Cao không dám chui ra và bị chết thiêu. Thị Nhi thấy Trọng Cao đã chết bởi sự sắp đặt của mình nên nhảy vào đống rơm đang cháy để chết theo. Phạm Lang, gặp tình cảnh quá bất ngờ và không biết tính sao, cũng nhảy vào đống rơm để chết theo vợ.

Linh hồn của ba người được đưa lên Thượng đế. Thượng đế thấy họ đều có nghĩa nên sắc phong cho làm Táo Quân, gọi chung là Định Phúc Táo Quân, mỗi người giữ một nhiệm vụ:

• Phạm Lang làm Thổ Công, trông coi việc bếp. Danh hiệu: Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân.
• Trọng Cao làm Thổ Địa, trông coi việc nhà cửa. Danh hiệu: Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần.
• Thị Nhi làm Thổ Kỳ, trông coi việc chợ búa. Danh hiệu: Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chánh Thần.

Nguồn gốc của Táo Quân.

• Táo Quân có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc, nhưng được người Việt chuyển hóa thành sự tích hai ông một bà, gồm vị thần Đất, vị thần Nhà và vị thần Bếp núc.
• Từ xa xưa, người dân Việt đã tôn vinh lòng chung thủy của Ông Táo và thờ cúng Ông Táo với hy vọng Táo Quân sẽ giúp họ giữ “bếp lửa” trong gia đình luôn ấm áp và hạnh phúc.
• Ông Táo quanh năm ở trong bếp nên biết hết tất cả mọi chuyện tốt xấu của mọi người. Để vua bếp phù hộ cho gia đình sang năm mới gặp được nhiều may mắn, người Việt làm lễ tiễn đưa Ông Táo về chầu Ngọc Hoàng.

Cúng Ông Táo có ý nghĩa gì?

• Ông Táo, còn gọi là Táo Quân hay Thổ Công, là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ, quyết định sự may mắn, rủi ro, phúc họa của cả gia đình. Ông cũng ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình. Vì vậy, tục cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong sự ấm no, đầy đủ, và thờ cúng “thần Bếp” cai quản việc bếp núc.
• Ông Táo về trời để báo cáo với Ngọc Hoàng về việc làm ăn, cư xử của mỗi gia đình dưới hạ giới. Cá chép là phương tiện để ông Táo cưỡi về trời. Vào ngày này, sau khi cúng lễ xong, các gia đình thường cúng một con cá chép rồi thả ra sông hoặc ao. Hành động này mang ý nghĩa “cá vượt Vũ Môn” hay “cá chép hóa rồng,” biểu tượng cho sự thăng hoa, tinh thần vượt khó, sự kiên trì và bền bỉ để đạt tới thành công.

Lễ vật cần có để cúng Ông Táo.

• Lễ vật cúng ông Táo:
  • Mũ ông Công: 3 chiếc (2 mũ đàn ông có cánh chuồn, 1 mũ đàn bà không có cánh chuồn), trang trí với gương nhỏ và dây kim tuyến sặc sỡ).
  • Hương, đèn nến, lọ hoa tươi, đĩa ngũ quả tươi.
  • Ba bộ mũ áo, hia hài Táo Quân cùng tiền vàng.
  • Đơn giản: một mũ ông Công, một chiếc áo và một đôi hia bằng giấy.
• Vàng mã và bài vị:
  • Đốt mũ, áo, hia và vàng thỏi bằng giấy sau lễ cúng vào ngày 23 tháng Chạp.
  • Lập bài vị mới cho Táo Công.
• Cúng cá chép:
  • Miền Bắc: cúng một con cá chép sống, thả trong chậu nước, sau đó phóng sinh.
  • Miền Trung: cúng ngựa giấy với yên, cương đầy đủ.
  • Miền Nam: cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy, lễ vật đơn giản.
• Mâm cỗ:
  • Mâm cỗ mặn: xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng…
  • Lễ chay: trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc…

Chọn giờ cúng ông Táo.

• TS. Trần Hữu Sơn cho biết, theo quan điểm dân gian, các gia đình thường cúng ông Công ông Táo vào đúng ngày 23 tháng Chạp. Tuy nhiên, ngày nay do bận rộn với nhiều công việc, mỗi gia đình tự lựa chọn thời gian cúng Táo Quân khác nhau.
• Cũng theo TS. Trần Hữu Sơn, quan niệm dân gian cho rằng từ 11h00 – 13h00 là giờ Ngọ, thời điểm các thần quy tụ để chuẩn bị về trời.
• Hiện nay, do ngày 23 tháng Chạp có khi trùng với ngày đi làm, không kịp chuẩn bị, thời gian lý tưởng để cúng ông Công ông Táo là từ 7h00 sáng đến 21h00 tối ngày 22 tháng Chạp.
• Không nhất thiết phải cúng ông Công, ông Táo vào lúc giữa trưa mà có thể cúng vào bất kỳ lúc nào thuận tiện, miễn là trước khi ông Táo bay về trời báo cáo Ngọc Hoàng, tức là trước 12h00 trưa ngày 23 tháng Chạp. Tùy theo điều kiện và công việc của từng nhà, có thể cúng ông Táo vào trưa, tối ngày 22 tháng Chạp hoặc sáng ngày 23 tháng Chạp.
• Nếu gia chủ bận rộn với công việc quan trọng, nên hoàn thành việc cúng ông Công ông Táo trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp. Nếu cúng muộn, ông Công ông Táo sẽ không kịp giờ để lên thiên đình báo cáo.

ThS. Trần Hữu Sơn (Nhà nghiên cứu Văn Hóa)